ปัจจุบันการขยายพันธุ์กล้วยสามารถทำได้หลากหลายวิธี ซึ่งแต่ละวิธีก็จะให้จำนวนต้นพันธุ์ที่แตกต่างกัน อาทิ การนำหน่อกล้วยไปขยายพันธุ์ การขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ การขยายพันธุ์ด้วยการผ่าหน่อกล้วย และการขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อเป็นวิธีที่นิยมทำกันมาก เพราะสามารถขยายพันธุ์จาก 1 ต้น ให้ได้ต้นพันธุ์กล้วยครั้งละมากๆ
แต่หากพูดถึงขั้นตอนการทำนั้นก็ยุ่งยาก รวมทั้งค่าใช้จ่ายในการผลิตก็สูงตามไปด้วย ขณะที่การ “ผ่าหน่อกล้วย” ก็เป็นวิธีที่ทำให้ได้ต้นพันธุ์กล้วยมากกว่าหนึ่งต้น ทั้งยังประหยัดค่าใช้จ่าย และเกษตรกรทั่วไปก็ทำได้เช่นกัน ซึ่งอุปกรณ์และขั้นตอนมีดังนี้
วัสดุอุปกรณ์
- หน่อกล้วย(ต้นสาว) อายุ 4 เดือน
- มีดโต้ ใหญ่ 1 ด้าม , เล็ก 1 ด้าม
- เขียง
- กะละมัง
- น้ำสะอาด
- กระดาษ
- กระบะเพาะกล้า(ตะกร้า) สี่เหลี่ยม
- ขี้เรื่อย , แกลบดิบ , แกลบเผา
- ถุงเพาะชำ ขนาด 4 x 8 นิ้ว
ขั้นตอนการทำ
1. ตัดรากให้หมด ให้สังเกตุตาของหน่อกล้วยที่มีลักษณะเป็นปุ่มที่พร้อมจะเจริญเติบโต
2. ใช้มีดผ่ากลางเหง้าเป็นแนวนอน
3. แบ่งเป็น 2 ส่วน
ผ่าแต่ละส่วนแบ่งเป็น 3 – 4 ส่วน (แล้วแต่ขนาดของหน่อกล้วย) หน่อขนาดใหญ่สามารถผ่าได้ 8 ชิ้น พยายามตัดเป็นชิ้นให้พอดี ระวังอย่าให้โดนตาหน่อ
4. ตกแต่งให้ได้รูป แล้วนำไปล้างน้ำให้สะอาด
5. นำปูนแดง (ปูนเคี้ยวหมาก) ผสมน้ำ
ปูนแดง 5 ช้อนโต๊ะ ต่อน้ำ 5 ลิตร หรือจะใช้น้ำยากันเชื้อราก็ได้เช่นกัน
6. เตรียมกระบะบ่มเพาะ แล้วใช้กระดาษรองก้นถาดเพื่อป้องกันน้ำและดินไหล นำขี้เลื่อย แกลบดิบ แกลบเผา ผสม อัตราส่วน 1 : 1 : 1 (อัตราส่วนตามปริมาตร) ไม่ใช้ดิน โรยลงในกระบะเพาะให้เสมอกัน
7. วางหน่อกล้วยลงโดยคว่ำส่วนเนื้อลง จัดเรียงให้พอดีห่างกันสักนิด ระวัง!! อย่าให้ทับเกยกันเพราะจะเน่า ใช้ ส่วนผสมเดิมกลบทับชั้นด้านบนอีกครั้ง เกลี่ยจนทั่ว และรดน้ำพอให้ชุ่มชื่น อย่าให้แห้งหรือแฉะจนเกินไป เป็นเวลา 1 เดือน จากนั้นจะเห็นกล้วยเริ่มแทงหน่อออกมา
8. สังเกตหน่อกล้วยที่นำไปเพาะเลี้ยง ใบกาบจะเน่าเปื่อย หน่อกล้วยแทงหน่อมีใบ 1-2 ใบ แล้วจึงนำมาลงในถุงเพาะชำ ขนาด 4 x 8 นิ้ว หากกล้วยมี 2 หน่อ ให้ตัดแยกแล้วแบ่งถุงเพาะชำ
ในถุงนั้นให้เอาหน้าดินเข้ามาเพิ่ม เพราะจะมีปุ๋ยในดิน จากนั้นเลี้ยงหน่อกล้วย ต่ออีกเป็นเวลา 1 เดือน จึงเป็นต้นพร้อมปลูก
เกร็ดความรู้
• กล้วย เป็นพืชที่ไม่ชอบดินแฉะ
• การขยายพันธุ์กล้วยนั้น ควรเลือกกล้วยที่ขายได้ สำรวจตลาดและความต้องการก่อน
• มีดขนาดใหญ่ เพื่อทำการผ่าหน่อกล้วยได้ง่าย มีดขนาดบาง เพื่อทำการเฉือนตกแต่ง ต้องมีความคม และควรล้างทำความสะอาดให้ดีก่อนนำมาใช้
• ขณะที่ผ่าหน่อจะมีลักษณะที่แข็ง ต้องใช้แรงเยอะ ไม่แนะนำให้ใช้วิธีกระแทกหน่อกับพื้น เพราะจะทำให้ช้ำ ให้ค่อยๆโยกมีดลงไป
• หากทำในปริมาณมากๆ อาจนำปูนแดง (ปูนเคี้ยวหมาก) มาช่วยในการล้างทำความสะอาด
• การเพาะไม่เหมาะในช่วงฤดูฝน ควรเก็บและเพาะไว้ในที่ร่ม บนที่ดอน
ขอบคุณข้อมูลจาก : สำนักงานประสานความร่วมมือพัฒนาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ